Debatteren is geen doel op zichzelf. Het debat in de raad is een instrument om iets anders te bereiken. Enkele mogelijke doelen van raadsdebatten:

• Verantwoording afleggen over het beleid aan de inwoners
• Gezamenlijk een voorstel kritisch bekijken en waar nodig polijsten
• Een slecht voorstel van tafel krijgen of minder slecht maken
• Profileren richting pers en publiek

De eerste twee doelen gelden voor de raad als geheel. De laatste twee doelen zijn veel meer voor individuele raadsleden en fracties. Nog voor u uw betoog voor de eerste termijn uitschrijft, vraag uzelf af: “wat wil ik in dit debat bereiken?” Als u graag een meerderheid wilt voor een amendement dat u mogelijk indient helpt het niet als u het college wegzet als incapabele bestuurders. En als u uzelf wilt profileren voor pers en publiek is een verhaal dat erg gericht is op andere politici, met veel vaktermen en jargon, niet effectief.

Wat u vertelt is afhankelijk van wat u wilt bereiken. Bepaal daarom eerst wat u wilt bereiken en daarna pas wat u wilt vertellen.

Raadsleden hebben een aantal wettelijke instrumenten tot hun beschikking om hun werk uit te oefenen. Sommigen worden vaak gebruikt, anderen een stuk minder. Veel raadsleden hebben hun recht van interpellatie nog nooit gebruikt, en in sommige gemeentes is zelfs het recht van amendement een instrument dat zeer zelden wordt gehanteerd.

De Gemeentewet geeft raadsleden meer mogelijkheden dan vergaderen, debatteren en stemmen. Verdiep u in de rechten en zorg dat u weet wat u kunt doen om uw doelen te bereiken.

Maar onthoud één belangrijke les: sommige instrumenten zijn zwaarder dan anderen. Als u het oneens bent met het beleid van een wethouder is een motie van wantrouwen niet direct het meest gepaste instrument. Vraag uzelf af: is het instrument dat ik wil inzetten niet te zwaar? Of is het misschien te licht?

Bij twijfel: raadpleeg de griffier. Uw griffier is op de hoogte van uw rechten en instrumenten en kan u ook adviseren over de instrumenten die u in uw situatie het best kunt gebruiken.

Inwoners die kritisch zijn over beleid en voorstellen zijn natuurlijk fijn. Deze mensen denken mee en gaan vaak met u in gesprek. Zij zijn een bron van potentieel goede ideeën en moeten gekoesterd worden.

Maar sommige inwoners zijn niet kritisch op de inhoud, maar kritisch op “de politiek”. Want raadsleden zijn allemaal zakkenvullers die er voor hun eigen gewin zitten en niet luisteren naar inwoners. Hoe ga je met deze kritiek om?

Wie wordt aangevallen wil zichzelf graag verdedigen. Maar “wij zijn helemaal geen zakkenvullers, we krijgen slechts een vergoeding van een paar honderd euro” komt niet sterk over. Een discussie over uw vermeende zakkenvullerschap maakt het vaak alleen maar erger en bevestigt bestaande gevoelens.

Er zit blijkbaar (al dan niet terechte) frustratie bij uw gesprekspartner. Toon oprechte interesse en vraag door, dan is zelfs de grootste zuurpruim om te buigen tot een constructieve gesprekspartner. “Wij krijgen inderdaad betaald voor ons werk als raadslid, en u vindt dat we daar blijkbaar onvoldoende tegenover zetten. Wat zouden wij volgens u nog beter kunnen doen als gemeenteraad?”

Voor veel raadsleden is het glas eerder half leeg dan half vol. Maar ook voor raadsleden geldt: tel uw zegeningen en wees niet bang om andere fracties daarvoor te bedanken. Een goed voorbeeld uit een raadsdebat over het aantal bomen dat moest worden geplant in een nieuwe woonwijk:

GroenLinks (oppositie): “Het collegevoorstel gaat uit van 100 bomen voor de hele wijk. Dat is wat ons betreft veel te weinig. Een groene wijk maakt wonen aantrekkelijk en zorgt voor een goede leefbaarheid. Wij stellen voor om 500 bomen in de wijk te plaatsen.”

PvdA (coalitie): “Een groene wijk is inderdaad belangrijk. We kunnen ons wel vinden in een voorstel waar 200 bomen worden geplant.”

GroenLinks (oppositie): “Slechts 200 bomen? Vindt u een wijk van dit formaat al groen als er maar 200 bomen staan? Het is wel duidelijk dat de PvdA niet voor een groene gemeente gaat.”

Dit maakt de kans dat de PvdA in de toekomst weer meebeweegt met GroenLinks eerder kleiner dan groter. Let goed op andere fracties: wanneer bewegen zij uw kant op? En als zij dat doen, complimenteer hen dan en geef aan dat u het fijn vindt dat de andere fractie ook het belang van een groene wijk onderschrijft. Daarna kunt u uiteraard nog in gesprek gaan over wat u écht zou willen.

Een veelgehoorde opmerking tijdens debattrainingen voor gemeenteraden en fracties: “dit moeten we eigenlijk veel vaker oefenen.” Een terechte opmerking, debatteren kun je immers leren. Dit kan natuurlijk door maandelijks met de fractie een debattraining van Debat.NL te volgen, maar het kan ook gemakkelijker. Maak er een gewoonte van om tijdens fractievergaderingen regelmatig met elkaar een debat te oefenen. Een advocaat van de duivel neemt daarbij bewust het standpunt van een andere partij in, en in een korte oefening debatteren kunnen de twee fractieleden met elkaar in debat.

Oefendebatten zorgen voor verbetering
In een oefendebat kunt u experimenteren met nieuwe debattechnieken en bent u vrij om uw eigen debatstijl verder te ontwikkelen. In een echte raadsvergadering spelen belangen mee en is deze oefenruimte veel kleiner. Maar als u nooit de tijd neemt voor een realistische oefening kunt u uzelf nooit naar een hoger niveau tillen.

Oefendebatten zijn een goede voorbereiding
Bedenk wat de lastigste debatten waren die u als raadslid heeft gevoerd. Heeft u vooraf met de fractie een oefendebat gehad waarbij alle fractieleden een andere raadspartij vertegenwoordigden? Waarschijnlijk niet. Een gemiste kans, want in een kort oefendebat van 15 minuten komen alle belangrijke thema’s vaak al bovendrijven. U ziet welke opmerkingen gevaarlijk kunnen zijn, welke argumenten tegenstanders kunnen aandragen om u onderuit te halen en hoe u daar mee om kunt gaan. Voor ieder belangrijk debat zou een fractie een intern oefendebat moeten organiseren.

Voor veel raadsleden begint het politieke proces als het collegevoorstel binnen komt. Dan gaan ze zich inlezen, technische vragen bedenken, een fractiestandpunt bepalen en in gesprek met de achterban. Het is vervolgens erg lastig om nog invloed uit te oefenen op het voorstel: er ligt immers al een kant-en-klaar plan en de kans is groot dat er snel besloten moet worden. Dit beperkt de bewegingsruimte van raadsleden enorm.

Als u meer invloed wilt, zorgt dat u eerder aan tafel zit. Waarom wordt een voorstel eerst opgeschreven en wordt er dan pas gevraagd om uw mening en die van uw achterban? Dit is niet in uw belang en niet in het belang van de inwoners.

Tijd voor meer sturing aan de voorkant. Als u weet dat de wethouder een stuk gaat schrijven, geef dan aan waar het stuk in ieder geval aan moet voldoen. Wat moet er in ieder geval in staan, welke onderdelen van het beleid zijn voor u zeer belangrijk en welke groep inwoners mag de wethouder zeker niet over het hoofd zien in zijn collegevoorstel?

Grote kans dat dit serieus wordt overwogen. De wethouder wil immers ook graag draagvlak in de raad en heeft nu nog alle ruimte om het voorstel zo in te richten als hij wil. Als het helemaal af is is die ruimte een stuk beperkter. Stuur aan de voorkant, niet aan de achterkant.

Veel raadsdebatten bestaan vooral uit lange monologen van raadsleden, die netjes vanaf het papier worden opgelezen. Soms volgt er nog een tweede termijn met iets meer interactie, maar het oplepelen van een verhaal is vaak de favoriete bezigheid van raadsleden. Saai voor het publiek, saai voor andere raadsleden en saai voor de media.

Gebruik uw podium niet voor het oplezen van al uw argumenten, maar houd een kort en krachtig betoog over uw standpunt. En focus u vervolgens op het interrumperen van anderen. Niet om hen dwars te zitten of onderuit te halen, maar om hen te verleiden om het over úw thema’s en úw argumenten te gaan hebben. Zo komen uw thema’s centraal te staan in het debat, kunt u zich krachtig profileren (toeschouwers letten altijd extra goed op bij een interruptie) en vergroot u de kans dat een ander raadslid serieus over uw argument nadenkt.

Bereid dus niet alleen uw eerste termijn voor, maar vraag uzelf ook af: wat ga ik in deze vergadering aan wie vragen?